Sáng kiến kinh nghiệm Kinh nghiệm dạy số học cho học sinh lớp 4

KINH NGHIỆM DẠY SỐ HỌC CHO HỌC SINH LỚP 4
 A. PHẦN MỞ ĐẦU
I. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI
Môn Toán ở tiểu học có một vị trí rất quan trọng. Nó được dạy với một số tiết rất lớn. Sở dĩ như vậy là vì:
	- Ngôn ngữ toán học, các kiến thức toán học là những điều cần thiết cho đời sống, sinh hoạt và cho việc học các môn khác, đồng thời cũng là cơ sở để học sinh tiếp lên bậc trung học cơ sở.
	- Tư duy học toán, phương pháp toán học rất cần thiết cho đời sống, cho học sinh học tập vì nó giúp cho học sinh:
	 + Biết cách đặt vấn đề, phân tích vấn đề, biết tìm cách hay nhất, gọn nhất để giải quyết vấn đề, biết kiểm tra chu đáo cách giải quyết vấn đề, phát triển khả năng phê phán, biết đánh giá các ảnh hưởng của điều kiện đến kết quả.
	 + Biết nhận ra cái bản chất, bỏ qua các thứ yếu, biết nghiên cứu các trường hợp chung và riêng, biết phân loại các trường hợp, không bỏ sót trường hợp nào, biết từ những vấn đề cụ thể rút ra kết luận chung, biết áp dụng kết luận chung vào những vấn đề cụ thể.
	 + Biết suy luận một cách ngắn gọn, có căn cứ đầy đủ, chính xác, nhất quán; biết trình bày, diễn đạt ý nghĩ của mình một cách ngắn gọn, rõ ràng, mạch lạc.
	 + Biết sử dụng ngôn ngữ, ký hiệu một cách chính xác.
- Môn Toán ở tiểu học góp phần làm cho học sinh phát triển toàn diện, góp phần hoàn thành ở các em những cơ sở của thế giới quan khoa học, góp phần rèn luyện trí thông minh; góp phần xây dựng những tình cảm, thói quen, đức tính tốt đẹp của con người mới.
	Chương trình môn Toán ở lớp 4 gồm 5 tuyến kiến thức chính, trong đó Số học là tuyến kiến thức lớn nhất, trọng tâm, đóng vai trò “Cái trục chính” mà 4 “tuyến” kiến thức kia phải “chuyển động” xung quanh nó, phụ thuộc vào nó.
 Trong chương trình môn toán ở tiểu học ,số học là hạt nhân của quá trình dạy toán từ lớp 1 đến lớp 5 .Các nội dung về đo lường ,yếu tố hình học, yếu tố thống kê, giải toán có lời văn được tích hợp với nội dung số học ; tức là chúng được dạy học dựa vào các nội dung của môn Toán ,tạo thành môn toán thống nhất trong nhà trường tiểu học. 
	Xuất phát từ vị trí, tầm quan trọng của môn Toán ở tiểu học, xuất phát từ thực trạng dạy và học Số học trong chương trình Toán 4, qua nghiên cứu khả năng ứng dụng cụ thể, thiết thực của vấn đề tôi đã mạnh dạn chọn đề tài: “Kinh nghiệm dạy số học cho học sinh lớp 4”. Với mong muốn đề tài này có thể đáp ứng được yêu cầu đổi mới phương pháp dạy học, góp phần cải tiến nâng cao chất lượng dạy học môn Toán đồng thời cũng là những ý kiến góp phần cải tiến việc biên soạn chương trình, sách giáo khoa, sách tham khảo cho việc dạy học Toán ở tiểu học.
II. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU:
	Đề tài nghiên cứu nhằm xác định nội dung, phương pháp và hình thức tổ chức dạy học tuyến kiến thức Số học trong giờ học Toán một cách có hiệu quả nhất cho mọi đối tượng học sịnh. 
III. ĐỐI TƯỢNG, PHẠM VI NGHIÊN CỨU
	Học sinh lớp 4 trường Tiểu và THCS xã Trạm Tấu
IV. NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU
	- Cơ sở khoa học của việc nghiên cứu tài liệu dạy học Toán, các quan niệm về dạy học Toán, tìm hiểu thực trạng dạy học Toán 4.
	- Nghiên cứu tài liệu dạy học tuyến số học cho giờ học toán 4 với các đối tượng học sinh. 
	- Tiến hành thử nghiệm sư phạm nhằm kiểm nghiệm tính khả thi của tài liệu dạy học số học .
V. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
1. Nhóm phương pháp lý luận
	Phương pháp nghiên cứu tài liệu: Tìm hiểu, nghiên cứu những tài liệu có liên quan: Đặc điểm của tuyến số học 4, những quan niệm, xu hướng, kinh nghiệm dạy học, những quan điểm đổi mới giáo dục tiểu học và giảng dạy môn Toán lớp 4.
2. Nhóm phương pháp thực tiễn:
	- Khảo sát tình hình học sinh lớp 4
	- Nghiên cứu chương trình sách giáo khoa, sách giáo viên Toán 4
3. Nhóm phương pháp hỗ trợ
	- Tìm hiểu thực trạng, kinh nghiệm tính chất dạy học Toán 4.
	- Kiểm tra giả thuyết bằng thực tế dạy học.
	- Phân tích rõ, đối chiếu số liệu để rút ra những kết luận cần thiết.
	- Lập bảng biểu số lượng học sinh: giỏi, khá, trung bình.
 VI, thêi gian nghiªn cøu .
 Dùa vµo thùc tÕ d¹y häc t«i ®· ®i vµo nghiªn cøu trong c¸c n¨m häc 2009 - 2010 vµ n¨m häc 2010 - 2011
- Thêi gian: Ngay tõ ®Çu n¨m häc, khi ®­îc ph©n c«ng gi¶ng d¹y líp 4, t«i ®· cã ý ®Þnh viÕt ®Ò tµi nµy. Tõ ®ã t«i ®· s­u tÇm tµi liÖu, nghiªn cøu chyªn ®Ò "Mét sè ph­¬ng ph¸p d¹y sè häc ",®óc rót kinh nghiÖm qua c¸c tiÕt dù giê ®ång nghiÖp t«i tiÕn hµnh viÕt ®Ò tµi nghiªn cøu nµy. 
B. NỘI DUNG ĐỀ TÀI
I : thùc tr¹ng cña ®Ò tµi
 Thùc tÕ tr­êng t«i lµ mét tr­êng vïng cao cña huyÖn Tr¹m TÊu giao th«ng ®i l¹i rÊt khã kh¨n tr×nh ®é d©n trÝ rÊt thÊp, hÇu hÕt hä kh«ng ch¨m lo ®Õn viÖc häc cña con c¸i, b¶n th©n c¸c em häc sinh còng ch­a nhËn thøc ®­îc tÇm quan träng cña viÖc häc nªn yªu cÇu ®Æt ra cho gi¸o viªn vïng cao chóng t«i quan träng tr­íc hÕt lµ gi¸o dôc cho häc sinh ý thøc ®­îc tÇm quan träng cña viÖc häc, tuyªn truyÒn tíi cha mÑ c¸c em tr¸ch nhiÖm ph¶i ch¨m lo cho t­¬ng lai cña con em m×nh .§Ó cho häc sinh thªm yªu tr­êng yªu líp b¶n th©n t«i trong gi¶ng d¹y lu«n kh«ng ngõng t×m tßi c¸c ph­¬ng ph¸p gi¶ng d¹y võa dÔ hiÓu võa gÇn víi thùc tÕ cuéc sèng ®Ó c¸c em n¾m bµi tèt h¬n vµ nhí bµi l©u h¬n .
 C«ng viÖc cña ng­êi thÇy lµ gióp häc sinh hiÓu vµ tù m×nh kh¸m ph¸, chiÕm lÜnh kiÕn thøc tõ ®ã lµm chñ ®­îc kiÕn thøc vËn dông kiÕn thøc ®ã gi¶i c¸c bµi tËp. V× vËy tr­íc hÕt ng­êi thÇy ph¶i hiÓu râ b¶n chÊt, n¾m v÷ng c¸c liªn quan tíi gi¸ trÞ tuyÖt ®èi, n¾m ch¾c ®èi t­îng nghiªn cøu, t×m hiÓu ph­¬ng ph¸p truyÒn thô dÔ hiÓu nhÊt cho häc sinh.
 Qua kÕt qu¶ kh¶o s¸t, kiÓm tra tr­íc khi ¸p dông ®Ò tµi víi 34 häc sinh líp 4 tr­êng TH vµ THCS x· Tr¹m TÊu n¨m häc 2010 - 2011 t«i thÊy kÕt qu¶ tiÕp thu vÒ phÇn kiÕn thøc liªn quan tíi sè häc cña häc sinh cßn ch­a ®­îc cao.
 Thùc tr¹ng ®èi t­îng häc sinh cña tr­êng TH vµ THCS x· Tr¹m TÊu. Qua mét sè n¨m trùc tiÕp gi¶ng d¹y ë nhµ tr­êng b¶n th©n t«i nhËn thÊy häc sinh cßn h¹n chÕ ë mét sè khÝa c¹nh sau:
 §©y lµ d¹ng to¸n t­¬ng ®èi khã víi häc sinh, häc sinh ch­a ®­îc trang bÞ c¸c ph­¬ng ph¸p gi¶i cô thÓ, nªn viÖc suy luËn cßn h¹n chÕ vµ nhiÒu khi kh«ng cã lèi tho¸t dÉn ®Õn kÕt qu¶ rÊt thÊp vµ ®Æc biÖt ®èi víi häc sinh trung b×nh c¸c em cµng khã gi¶i quyÕt.
 Häc sinh bÞ hæng kiÕn thøc nhiÒu, do l­êi häc c¶ ë trªn líp vµ ë nhµ, kh«ng n¾m ®­îc kiÕn thøc tõ thÊp ®Õn cao.
 Ch­a tù m×nh t×m tßi ®­a ra ph­¬ng ph¸p gi¶i bµi tËp, n¾m kiÕn thøc mét c¸ch thô ®éng chñ yÕu tr«ng chê thÇy c« gi¸o lµm ®Ó chÐp, hoÆc thÇy c« gi¸o h­íng dÉn tû mû míi lµm.
 Sau mçi bµi, d¹ng bµi ch­a rót ra ®­îc ph­¬ng ph¸p gi¶i do ®ã nhanh quªn ph­¬ng ph¸p gi¶i.
 Ch­a biÕt liªn hÖ vËn dông c¸c kiÕn thøc cã liªn quan trong qu¸ tr×nh gi¶i bµi tËp.
V× vËy viÖc lùa chän ph­¬ng ph¸p trong qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y ®Æc biÖt lµ phÇn sè häc lµm sao cho phï hîp víi c¸c ®èi t­îng häc sinh ®Ó ®¹t kÕt qu¶ cao lµ ®iÒu rÊt cÇn thiÕt.
II, CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VẤN ĐỀ VIẾT KINH NGHIỆM DẠY SỐ HỌC CHO HỌC SINH LỚP 4
1) Cơ sở lý luận:
	“Số” là khái niệm trừu tượng đầu tiên mà trẻ em được gặp trong khi học Toán. Cơ sở để giúp trẻ nhận thức khái niệm “Số” là cách đếm. Cần làm cho trẻ đạt được các yêu cầu sau:
- Biết xác định đúng số lượng các phần tử (biết đếm) của một tập hợp.
	- Biết cách ghi số bằng chữ số.
	- Nắm được quan hệ thứ tự giữa các số và vị trí của mỗi số trong dãy số; biết so sánh số.
	- Nắm được cách lập số, cấu tạo số, trong đó yêu cầu chủ yếu cần đạt là biết thực hành đọc, viết đúng số và đếm chính xác.
	2) Cơ sở thực tiễn:
	- Cung cấp những kiến thức cơ bản ban đầu về số học: Các số tự nhiên, phân số.
	- Hình thành và rèn luyện kỹ năng thực hành tính toán.
	- Rèn luyện để nắm chắc các kỹ năng thực hành tính nhẩm, tính viết về 4 phép tính với các số tự nhiên, phân số.
	- Biết tính giá trị các biểu thức số tự nhiên: cộng, trừ, nhân, chia các số có nhiều chữ số; cộng, trừ, nhân, chia phân số, so sánh các số tự nhiên, so sánh 2 phân số.
	- Vận dụng dấu hiệu chia hết cho 2, 5, 3, 9.
	- Làm quen với việc dùng chữ thay số của các biểu thức có đến 3 chữ.
III. SỬ DỤNG TÀI LIỆU DẠY HỌC SỐ HỌC CHO HỌC SINH LỚP 4
	Tài liệu dạy học số học bao gồm tài liệu chính: Sách giáo khoa, sách hướng dẫn, sách tham khảo, sách nâng cao (là tài liệu dành cho việc bồi dưỡng những học sinh trên chuẩn). Kèm theo đó có thể có những thiết bị dạy học dành cho việc học một số nội dung cụ thể:
1, Mục tiêu của việc khai thác tài liệu dạy số học:
- Bổ sung và khai thác sâu nội dung dạy học số học trong chương trình chính khoá môn Toán 4.
	- Đáp ứng nhu cầu, nguyện vọng học tập của các đối tượng học sinh khác nhau:
	 + Tạo điều kiện cho những học sinh gặp khó khăn trong học tập có thể nắm được những kiến thức, kỹ năng cơ bản nhất của nội dung dạy học số học theo chương trình chuẩn.
	 + Đáp ứng nhu cầu học tập của những học sinh có năng khiếu, tạo điều kiện để các em có thể phát huy hết năng lực của mình.
- Phát huy và hướng dẫn cho học sinh tính tích cực, tự giác, tự lập trong học tập và khả năng tự học.
2) Những nguyên tắc sử dụng tài liệu dạy học cho giờ học số học lớp 4:
	Tài liệu dạy học được sử dụng dựa trên nguyên tắc sau:
Bám sát mục tiêu, chương trình Toán ở tiểu học:
 - Việc sử dụng tài liệu dạy học cho giờ học số học phải dựa vào mục tiêu dạy học Toán nói chung và số học nói riêng.
 - Mục tiêu quan trọng nhất của môn Toán 4 là trang bị cho học sinh những kiến thức cơ sở ban đầu về số học (các số tự nhiên, phân số). Hình thành và rèn luyện kỹ năng thực hành tính toán; rèn luyện phương pháp học tập, làm việc khoa học, linh hoạt sáng tạo.
	Vì vậy, khi xây dựng nội dung dạy học số học, tôi dựa trên chuẩn trình độ kỹ năng cần có quy định trong chương trình hiện hành.
b) Nguyên tắc đề cao sự sáng tạo, tính tích cực của học sinh:
	Tuân thủ nguyên tắc này nghĩa là phải triệt để sử dụng những kiến thức, kỹ năng đã có khi học chương trình cơ bản, đồng thời theo hướng tăng cường và chuyên sâu.
	Nguyên tắc này cũng đòi hỏi việc tổ chức dạy không đi vào trình bày các vấn đề lý thuyết mà nội dung dạy học được xây dựng dưới dạng hệ thống bài tập để học sinh thực hành nhằm tích cực hoá các hoạt động của học sinh.
3) Các bước sử dụng tài liệu dạy học số học lớp 4
	a) Xây dựng chương trình khung:
	Nghiên cứu chương trình và xây dựng kế hoạch dạy học số học phù hợp với tiến độ dạy học theo sách giáo khoa và phân phối chương trình đã quy định của bộ giáo dục.
Các bước cần thực hiện để xây dựng 1 bài tập:
 - Xác định mục tiêu của bài tập.
 - Xác định đối t ... ề phía giáo viên
- Cần nghiên cứu kỹ các bài tập SGK để giảng dạy cho phù hợp với trình độ học sinh lớp mình giảng dạy để phát huy tính tích cực của học sinh.
 Ngày 1 tháng 4 năm 2011
Người viết 
 TrÇn ThÞ Thu
tµi liÖu tham kh¶o
1. TuyÓn chän c¸c bµi to¸n ®è 4 n©ng cao tiÓu häc: Nhµ xuÊt b¶n §µ N½ng
2. Häc gi¶i to¸n 4 : Vò D­¬ng Thuþ
3. Båi d­ìng to¸n tiÓu häc : Lª H¶i ChÇm
4. To¸n båi d­ìng häc sinh líp 4 : NguyÔn ¸ng
5. TuyÓn chon 400 bµi tËp to¸n 4 : T« Hoµi Phong
6. S¸ch gi¸o khoa to¸n 4 : Nhµ xuÊt b¶n gi¸o dôc
7. S¸ch bµi tËp to¸n 4 : Nhµ xuÊt b¶n gi¸o dôc
8. S¸ch gi¸o viªn to¸n 4 : Nhµ xuÊt b¶n gi¸o dôc
môc lôc 
 phÇn thø nhÊt :a. phÇn Më ®Çu ..................................... trang 2
 I. Lý do chän ®Ò tµi ...................................................................trang 2
 II. Môc ®Ých nghiªn cøu ........................................................... trang 3
III . §èi t­îng nghiªn cøu .........................................................trang 3
IV. NhiÖm vô nghiªn cøu ...........................................................trang 3
 V. Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu ..................................................... trang 3
1. Nhãm ph­¬ng ph¸p lÝ luËn..................................................... trang 3
2. Nhãm ph­¬ng ph¸p thùc tiÔn.............................................. ...trang 3
3. Nhãm ph­¬ng ph¸p hç trî .............................................. ........trang 4
VI . Thêi gian nghiªn cøu ............................................................trang 4
PhÇn thø hai : b. néi dung....................................................... trang 5
I : Thùc tr¹ng cña ®Ò tµi............................................................... trang 5
II : C¬ së lÝ luËn cña vÊn ®Ò viÕt ................................................... trang 6
1. C¬ së lÝ luËn.................................................................................. trang 6
2. C¬ së thùc tiÔn .............................................. ................................trang 7
III . Sö dông tµi liÖu d¹y sè häc cho häc sinh líp 4........................trang 7
1. Môc tiªu cña viÖc khai th¸c sè häc............................................... trang 7
2 Nh÷ng nguyªn t¾c sö dông tµi liÖu d¹y häc cho giê sè häc líp 4....trang 8
3. C¸c b­íc sö dông tµi liÖu d¹y sè häc líp 4.................................... trang 8
4. M« t¶ tµi liÖu d¹y sè häc líp 4........................................................ trang 10
IV : Thö nghiÖm s­ ph¹m .................................................................. trang 16
1. Môc ®Ých thö nghiÖm........................................................................ trang 16
2. §Þa ®iÓm thö nghiÖm......................................................................... trang 16
3. §èi t­îng thö nghiÖm .............................................. .........................trang 16
4 . Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu..................................................................trang 16
5. Néi dung thùc nghiÖm vµ kÕt qu¶ thu ®­îc thùc nghiÖm............... trang 18
PhÇn thø ba : C. kÕt luËn ............................................................. trang 19
I. KÕt luËn .............................................................................................. trang 19
II. Nh÷ng ý kiÕn ®Ò xuÊt ....................................................................... trang 19
tµi lÖu tham kh¶o....................................................... trang 20
phô lôc .............................................................................. trang 21
®¸nh gi¸ ......................................................................... trang 23
®¸nh gi¸, xÕp lo¹i 
Cña héi ®ång khoa häc cÊp nhµ tr­êng TH Vµ thcs x· Tr¹m TÊu
...............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
®¸nh gi¸ , xÕp lo¹i
Cña héi ®ång khoa häc cÊp c¬ së ( phßng GD&§T tr¹m tÊu )
...............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................