Chuyên đề Dạy tốt phần phân số Toán lớp 4

 TRƯỜNG TH TRẦN ĐẠI NGHĨA
 Tổ 4+5
 Chuyên đề: Dạy tốt phần phân số toán lớp 4
 Báo cáo lý thuyết: Lê Xuân Hùng
 Dạy minh họa: Huỳnh Thị Kim Phiền
I. ĐẶT VẤN ĐỀ:
 1. Trong chư¬ng tr×nh TiÓu häc míi, Ph©n sè được đưa xuèng d¹y ë häc k× II 
cña líp 4, mét lo¹i sè míi biÓu thÞ mét hay nhiÒu phÇn b»ng nhau cña ®¬n vÞ. Ph©n 
sè lµ mét m¶ng kiÕn thøc quan träng cña tuyÕn kiÕn thøc träng t©m Sè häc. Tuy 
nhiªn, víi ®Æc ®iÓm t©m sinh lÝ cña häc sinh TiÓu häc, viÖc lÜnh héi nh÷ng kiÕn 
thøc lµ vÊn ®Ò kh«ng ®¬n gi¶n. 
 2. Qua thùc tÕ gi¶ng dạy và nghiªn cøu, t«i nhËn thÊy một số học trß ®Òu “ng¹i” 
khi häc m¶ng kiÕn thøc nµy v× :
- HS rÊt khã kh¨n khi x¸c ®Þnh sè tù nhiªn lín nhÊt mµ TS vµ MS cña mét ph©n sè 
cïng chia hÕt ®Ó sau khi rót gän ®îc ph©n sè tèi gi¶n. Kh¶ n¨ng nhËn biÕt, vËn 
dông dÊu hiÖu chia hÕt cña STN chưa tèt nªn viÖc ph¸t hiÖn ra MSC gÆp khã kh¨n, 
nhÊt lµ ®èi víi nh÷ng ph©n sè cã mÉu sè lín. Khi so s¸nh ph©n sè, HS hay nhÇm 
truêng hîp so s¸nh c¸c ph©n sè cã cïng tö sè (PS nµo cã MS lín h¬n th× PS ®ã lín 
h¬n – KL sai).ViÖc thùc hiÖn c¸c phÐp tÝnh gi÷a ph©n sè víi ph©n sè, phèi hîp 
gi÷a ph©n sè víi sè tù nhiªn cßn nhiÒu nhÇm lÉn vµ dµi dßng.
 3. §Ó d¹y tèt phÇn ph©n sè, phải x¸c ®Þnh chuÈn kiÕn thøc, kÜ n¨ng mµ HS cÇn 
®¹t tõ ®ã cã thÓ n©ng cao cho HS hoàn thành tốt. Cô thÓ nhu sau:
- BiÕt kh¸i niÖm ban ®Çu vÒ ph©n sè. BiÕt ®äc viÕt c¸c ph©n sè.
 - N¾m ch¾c kiÕn thøc c¬ b¶n cña ph©n sè vµ vËn dông ®Ó nhËn ra c¸c ph©n sè b»ng 
nhau, rót gän ph©n sè vµ quy ®ång mÉu sè c¸c ph©n sè.
 - BiÕt so s¸nh ph©n sè, tõ ®ã s¾p xÕp c¸c ph©n sè theo trËt tù nhÊt ®Þnh.
- BiÕt thùc hiÖn bèn phÐp tÝnh vÒ ph©n sè. VËn dông ®Ó tÝnh gi¸ trÞ biÓu thøc, t×m 
thµnh phÇn chưa biÕt trong phÐp tÝnh vµ gi¶i to¸n cã lêi v¨n mµ néi dung vÒ PS. II. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ:
 Bµi: Ph©n sè
 + KN vÒ ph©n sè : Ph©n sè lµ sè do mét hay nhiÒu phÇn b»ng nhau cña ®¬n vÞ t¹o 
thµnh. MÉu sè: cho biÕt được chia lµm mÊy phÇn b»ng nhau .Tö sè: lµ sè phÇn ®· 
đưîc lÊy. BiÕt ®äc viÕt ph©n sè ; ý nghÜa cña tö sè, mÉu sè trong ph©n sè. Cho tö sè 
vµ mÉu sè viÕt ®ưîc ph©n sè. 
 Bµi : Ph©n sè vµ phÐp chia sè tù nhiªn ( 2 tiÕt)
 3
 *TiÕt 1: 8: 4 = 2 3 : 4 = 
 4
 KÕt luËn: Thu¬ng cña mét phÐp chia sè tù nhiªn cho sè tù nhiªn ( kh¸c 0) cã thÓ 
viÕt thµnh mét ph©n sè, tö sè lµ sè bÞ chia, mÉu sè lµ sè chia.
 *TiÕt 2: 
VD1: Cã 2 qu¶ cam, chia mỗi qu¶ thµnh 4 phÇn b»ng nhau. V©n ¨n hÕt 1 qu¶ cam 
 1
vµ qu¶ cam. ViÕt ph©n sè chØ phÇn qu¶ cam V©n ®· ¨n. 
 4
 5
 4
 VD2: Chia ®Òu 5 qu¶ cam cho 4 nguêi. T×m phÇn cam cña mỗi người. §Ó cã 
ph©n sè 5
 4
-Buíc ®Çu so s¸nh ph©n sè víi ®¬n vÞ: Ph©n sè cã tö sè lín h¬n mÉu sè, ph©n sè ®ã 
lín h¬n 1. Ph©n sè cã tö sè b»ng mÉu sè, ph©n sè ®ã b»ng 1. Ph©n sè cã tö sè bÐ 
h¬n mÉu, ph©n sè ®ã bÐ h¬n 1.
 Bµi: Ph©n sè b»ng nhau
 Bµi tËp 2: TÝnh råi so s¸nh kÕt qu¶ 
 a) 18 : 3 vµ ( 18 x 4) : ( 3 x4 ) b) 81 : 9 vµ ( 81 : 3) : (9 : 3) NhËn xÐt: NÕu nh©n ( hoÆc chia) sè bÞ chia vµ sè chia víi ( cho) cïng mét sè tù 
nhiªn kh¸c 0 th× gi¸ trÞ cña thư¬ng kh«ng thay ®æi.
 Tõ nhËn xÐt nµy cã thÓ nªu tÝnh chÊt c¬ b¶n cña ph©n sè như sau: 
 + NÕu nh©n c¶ tö sè vµ mÉu sè cña mét ph©n sè víi cïng mét sè tù nhiªn kh¸c 0 
th× ®uîc mét ph©n sè b»ng ph©n sè ®· cho.
 + NÕu c¶ tö vµ mÉu sè cña mét ph©n sè cïng chia hÕt cho mét sè tù nhiªn kh¸c 0 
th× sau khi chia ta ®uîc mét ph©n sè b»ng ph©n sè ®· cho.
 - Rót gän ph©n sè 
 - Quy ®ång mÉu sè c¸c ph©n sè 
 Bµi: So s¸nh ph©n sè
 D¹ng 1: So s¸nh c¸c ph©n sè cã cïng mÉu sè : Ph©n sè nµo cã tö sè bÐ h¬n th× 
bÐ h¬n. Ph©n sè nµo cã tö sè lín h¬n th× lín h¬n. NÕu tö sè b»ng nhau th× hai ph©n 
sè b»ng nhau .
 D¹ng 2: So s¸nh c¸c ph©n sè kh¸c mÉu sè : Quy ®ång c¸c mÉu ph©n sè ®ã råi so 
s¸nh c¸c tö sè cña c¸c ph©n sè míi. Đưa vÒ c¸c ph©n sè cã cïng tö sè råi so s¸nh 
c¸c mÉu sè cña ph©n sè míi.
 Bµi: C¸c phÐp tÝnh víi ph©n sè :
 Khi häc sinh ®· n¾m ch¾c c¸c phÇn trªn, ch¾c ch¾n c¸c em cã thÓ vËn dông 
tèt vµo viÖc thùc hµnh c¸c phÐp tÝnh víi ph©n sè.§Ó HS nhí quy t¾c tÝnh mét c¸ch 
dÔ dµng, tôi chuyển thành các công thức như sau:
Cộng phân số: Trừ phân số:
 a c a c a c a c
 + = - = 
 b b b b b b
( Chú ý: Nếu các phân số chưa cùng mẫu số thì ta phải qui đồng cho cùng mẫu số)
Phép nhân phân số: Phép chia phân số: 
 a c a xc a c a d a X d
 x = : = x = 
 b d bxd b d b c b x c III. CÁC PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC:
 * Mét trong nh÷ng ®iÒu cÇn lµm truíc tiªn lµ ph¶i t¹o ®uîc sù høng thó häc tËp 
cho häc sinh khi häc chu¬ng ph©n sè:
 + Giíi thiÖu, gîi ý bµi mét c¸ch hÊp dÉn, kh¬i gîi sù chó ý vµ muèn kh¸m ph¸ 
cña häc sinh.
 + Qua c¸c h×nh thøc tæ chøc d¹y häc nªu vÊn ®Ò, lång vµo c¸c t×nh huèng thùc tÕ 
®Ó häc sinh nªu huíng gi¶i quyÕt: Cã 4 b¹n häc sinh nhưng chØ cã 3 c¸i 
b¸nh,...Häc sinh th¶o luËn ®Ó t×m ra gi¶i ph¸p chia ®Òu sè b¸nh cho mçi b¹n.
 * Ngoµi viÖc t¹o høng thó häc tËp, GV cÇn chän c¸c PPDH phï hîp. Trong nh÷ng 
n¨m qua, chóng t«i ®· ®óc rót mét sè kinh nghiªm vµ thö nghiÖm thµnh c«ng mét 
sè PP vµ biÖn ph¸p hướng dÉn HS häc ph©n sè vµ c¸c phÐp tÝnh víi PS như sau:
1. Phu¬ng ph¸p trùc quan: 
 Sö dông PPTQ víi phu¬ng tiÖn trùc quan lµ m« h×nh, bé ®å dïng To¸n 4. b¨ng 
giÊy, c¸c s¬ ®å ®o¹n th¼ng, trong d¹y häc to¸n ë TiÓu häc lµ qu¸ tr×nh kÕt hîp 
gi÷a c¸i cô thÓ vµ tr×u tuîng, nghÜa lµ tæ chøc huíng dÉn cho HS n¾m b¾t ®uîc c¸c 
kiÕn thøc trõu tuîng, kh¸i qu¸t cña m«n To¸n dùa trªn c¸i cô thÓ, gÇn gòi víi HS ; 
sau ®ã vËn dông nh÷ng quy t¾c, kh¸i niÖm trõu tuîng ®ã ®Ó gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn 
®Ò cô thÓ cña häc tËp vµ ®êi sèng. 
2. Phu¬ng ph¸p thùc hµnh - LuyÖn tËp 
 Ph P thùc hµnh luyÖn tËp lµ phư¬ng ph¸p d¹y häc cã liªn quan ®Õn ho¹t ®éng 
thùc hµnh luyÖn tËp c¸c kiÕn thøc, kÜ n¨ng cña m«n häc. Qua thùc hµnh luyÖn tËp, 
HS cµng hiÓu vµ n¾m v÷ng kiÕn thøc míi.
 §Ó sö dông phu¬ng ph¸p nµy cã hiÖu qu¶, GV cÇn chuÈn bÞ chu ®¸o néi dung 
thùc hµnh luyÖn tËp: bµi tËp cho tõng ®èi tuîng HS, thêi gian ®Ó hoµn thµnh vµ c¶ 
nh÷ng gîi ý nÕu cÇn.
 3) Phu¬ng ph¸p gîi më - vÊn ®¸p 
 §©y còng lµ biÖn ph¸p lµm s«i næi bÇu kh«ng khÝ líp häc, g©y høng thó häc tËp, 
t¹o niÒm tin vµ kh¶ n¨ng häc tËp cña tõng HS, rÌn luyÖn cho HS c¸ch suy nghÜ, c¸ch diÔn ®¹t b»ng lêi, lµm cho kÕt qu¶ häc tËp v÷ng ch¾c. Khi sö dông PP nµy cÇn 
x©y dùng hÖ thèng c©u hái gîi më sao cho:
 + Mỗi c©u hái ®Òu ph¶i cã néi dung chÝnh x¸c, phï hîp víi môc ®Ých, yªu cÇu vµ 
néi dung bµi häc ; c©u hái ph¶i râ rµng.
 + Cïng mét néi dung cã thÓ ®Æt c©u hái duíi nh÷ng h×nh thøc kh¸c nhau, ®Ó gióp 
HS n¾m v÷ng kiÕn thøc vµ linh ho¹t trong suy nghÜ.
- C©u hái ph¶i gîi ra vÊn ®Ò ®Ó HS suy nghÜ, gi¶i quyÕt.
- C¨n cø vµo kinh nghiÖm d¹y hoc, GV cã thÓ dù kiÕn nh÷ng t×nh huèng ®Ó chuÈn 
bÞ s½n nh÷ng c©u hái phô nh»m dÉn HS tËp trung vµo nh÷ng vÊn ®Ò chñ yÕu, träng 
t©m cña hÖ thèng c©u hái 
IV. QUI TRÌNH DẠY HỌC:
 MÔN TOÁN LỚP 4+5
 DẠNG BÀI MỚI.
I. ổn định.
II. Kiểm tra.
- Tuỳ từng bài.
- GV chốt kiến thức.
III. Bài mới.
1. Giới thiệu bài.
- Trực tiếp
- Gián tiếp
2. Bài mới
a. Hoạt động 1: Hình thành kiến thức mới.
* Nêu vấn đề: HS quan sát trực quan (thực hành cắt 
ghép hình, đọc đề toán, một phép tính .) - GV đặt câu hỏi. Tổ chức cho hs phát hiện, tìm ra 
vấn đề mới.
 - HS thực hiện theo yêu cầu, 
 trình bày. lớp nhận xét, bổ 
 sung.
- GV nhận xét 
- GV chốt vấn đề cần giải quyết.
* Giải quyết vấn đề: Gv hướng dẫn (Hoặc hs tự 
tìm) để giải quyết vấn đề trên.
- GV đặt câu hỏi. Tổ chức cho hs thực hiện.
- GV nhận xét - HS thực hiện theo yêu cầu, 
 trình bày. lớp nhận xét.
- GV chốt vấn đề đã giải quyết.
b. Hoạt động 2: Kết luận (Rút ra cách thực hiện 
phép tính, quy tắc, công thức )
- GV đặt câu hỏi. Tổ chức cho hs thực hiện.
 - HS trình bày, lớp nhận xét, 
 bổ sung.
- GV chốt câu trả lời đúng. - Nhiều hs nhắc lại.
* Hoạt động 3: Luyện tập, thực hành.
- Gv hướng dẫn hs làm lần lượt từng bài theo chuẩn 
KTKN.
+ Bài 1: Thông thường là thực hành kiến thức vừa 
khám phá để làm bài tập.
- Đọc đề toán.
 - HS
- Xác định yêu cầu của đề bài.
 - HS thực hiện
- Xác định bài thuộc dạng toán nào
- Hướng dẫn hs tìm cách giải. - HS giải bài tập (bằng nhiều hình thức, tùy thuộc - HS giải bài tập
từng dạng bài)
 - HS trình bày, lớp nhận xét, 
 bổ sung
- GV chữa bài.
+ Bài 2: Thường là vận dụng kiến thức đã học để 
giải.
- Hướng dẫn như bài 1.
+ Bài 3: Rèn luyện kỹ năng ở mức phải tìm tòi suy 
nghĩ để giải được bài tập.
- Hướng dẫn như bài 1
* Lưu ý: với dạng bài tập này hs đòi hỏi phải nêu 
được kiến thức có liên quan khi giải.
* Lưu ý: Qua từng bài cần cho hs giải thích được 
cách làm tránh HS nhìn bài của bạn. Đối với HS 
khá giỏi cần yêu cầu HS đã vận dụng các kiến thức 
nào để giải được bài tập trên.
IV. Củng cố – Dặn dò.
- Nhắc lại toàn bộ kiến thức vừa cung cấp cho HS. - HS nêu miệng hoặc làm 
 bảng con, trắc nghiệm
- Chuẩn bị tiết sau.
V. BÀI HỌC KINH NGHIỆM: 
 §Ó d¹y tèt phÇn ph©n sè, gi¸o viªn cÇn:
 - N¾m v÷ng kh¸i niÖm ph©n sè - Gióp HS n¾m v÷ng tÝnh chÊt cña phÐp chia ; dÊu hiÖu chia hÕt cho 2, 3, 5 vµ 9 ; 
n¾m v÷ng tÝnh chÊt c¬ b¶n cña ph©n sè c¬ së quan träng cña viÖc rót gän ph©n sè, 
quy ®ång mÉu sè.
-N¾m v÷ng bèn phÐp tÝnh vÒ ph©n sè (cÇn chó ý khi thùc hµnh phÐp tÝnh ph©n sè 
víi sè tù nhiªn th× sè tù nhiªn viÕt thµnh ph©n sè cã mÉu sè b»ng 1).
- HÖ thèng gióp c¸c em ph©n lo¹i mét sè d¹ng bµi tËp vÒ : Rót gän, quy ®ång hay 
so s¸nh ph©n sè.
- RÌn kÜ n¨ng tr×nh bµy bµi khoa häc, chÝnh x¸c. 
- Sau khi ¸p dông chuyªn ®Ò vµo gi¶ng d¹y chóng t«i nhËn thÊy:
 + HS kh«ng cßn t©m lý sî khi t×m hiÓu ph©n sè.
 + HS biÕt vËn dông kiÕn thøc ®Ó thùc hiÖn c¸c d¹ng to¸n trªn ph©n sè.
 Trªn ®©y lµ mét sè bµi häc mµ chóng t«i ®· ¸p dông vµ rót ra ®uîc qua qu¸ tr×nh 
gi¶ng d¹y. RÊt mong sù gãp ý cña l·nh ®¹o vµ ®ång nghiÖp.
 Vĩnh Trạch, ngày 24 tháng 01 năm 2018
 Người thực hiện
 Lê Xuân Hùng
 GIÁO ÁN DẠY MINH HỌA
 Môn: Toán Tiết CT: 113
 Tên bài dạy: PHÉP CỘNG PHÂN SỐ
I.MỤC TIÊU
Giuùp HS:
 - Nhaän bieát pheùp coäng hai phaân soá cuøng maãu soá.
 - Bieát coäng hai phaân soá coù cuøng maãu soá.
 - Nhaän bieát tính caùch giao hoaùn cuûa pheùp coäng hai phaân soá.
 - HS khaù gioûi laøm heát BT.
II.CHUẨN BỊ:
 - Moãi HS chuaån bò 1 baêng giaáy hình chöõ nhaät kích thöôùc 2cm x 8cm. Buùt maøu.
 - GV chuaån bò 1 baêng giaáy kích thöôùc 20cm x 80cm.
III. HOAÏT ÑOÄNG DAÏY HOÏC:
 HOAÏT ÑOÄNG CUAÛ GV HOAÏT ÑOÄNG CUAÛ HS
1. KTBC:
2. Baøi môùi:
-GV giới thiệu bài.
 Hoaït ñoäng1: Thực hành trên băng giấy: 
- GV neâu vaán ñeà, sau đó hỏi HS: - HS laéng nghe. 
- Ñeå bieát baïn Nam ñaõ toâ maøu taát caû bao nhieâu 
phaàn baêng giaáy chuùng ta cuøng hoaït ñoäng vôùi 
baêng giaáy.
- GV höôùng daãn HS laøm vieäc vôùi baêng giaáy, 
ñoàng thôøi cuõng laøm maãu vôùi baêng giaáy to: - HS töï nhaåm vaø nhôù vaán ñeà ñöôïc neâu 
 + Gaáp ñoâi baêng giaáy 3 laàn ñeå chia baêng giaáy ra.
laøm 8 phaàn baèng nhau. - HS thöïc haønh. + Baêng giaáy ñöôïc chia thaønh maáy phaàn baèng + Baêng giaáy ñöôïc chia thaønh 8 phaàn 
nhau ? baèng nhau.
 3
 + Laàn thöù nhaát baïn Nam toâ maøu maáy phaàn + Laàn thöù nhaát baïn Nam ñaõ toâ maøu 
baêng giaáy ? 8
 3 baêng giaáy.
 + Yeâu caàu HS toâ maøu baêng giaáy.
 8 + HS toâ maøu theo yeâu caàu.
 2
 + Laàn thöù hai baïn Nam toâ maøu maáy phaàn + Laàn thöù hai baïn Nam toâ maøu baêng 
baêng giaáy ? 8
 giaáy.
+ Nhö vaäy baïn Nam ñaõ toâ maøu maáy phaàn baêng + Baïn Nam ñaõ toâ maøu 5 phaàn baèng 
baèng nhau ? nhau.
+ Haõy ñoïc phaân soá chæ phaàn baêng giaáy maø baïn 
 5
Nam ñaõ toâ maøu. + Baïn Nam ñaõ toâ maøu baêng giaáy.
 8
- Keát luaän: Caû hai laàn baïn Nam toâ maøu ñöôïc taát 
 5
caû laø baêng giaáy.
 8
 Hoaït ñoäng 2:.Höôùng daãn coäng hai phaân soá cuøng 
maãu 
 3 2
- GV nêu lại vấn đề như trên, sau đó hỏi: - Làm phép tính cộng: + 
 8 8
Muốn biết bạn nam tô màu tất cả mấy phần băng 
giấy chúng ta làm phép tính gì?
 - Bằng năm phần tám băng giấy.
- GV hỏi: Ba phần tám băng giấy thêm hai phần 
tám băng giấy bằng mấy phần băng giấy?
 - Ba phần tám cộng hai phần tám bằng 
- Vậy ba phần tám cộng hai phần tám bằng bao 
 năm phần tám.
nhiêu?
 3 2 5
- GV vieát leân baûng: + = .
 8 8 8
 * Em coù nhaän xeùt gì veà töû soá cuûa hai phaân soá 
 - HS nêu: 3 + 2 = 5
 3 2 5
 vaø so vôùi töû soá cuûa phaân soá trong pheùp 
 8 8 8
 3 2 5
coäng + = ?
 8 8 8
 * Em coù nhaän xeùt gì veà maãu soá cuûa hai phaân soá - Ba phaân soá coù maãu soá baèng nhau.
 3 2 5
 vaø so vôùi maãu soá cuûa phaân soá trong 
 8 8 8 3 2 5
pheùp coäng + = 
 8 8 8
- Töø ñoù ta coù pheùp coäng caùc phaân soá nhö sau: 
 3 2 3 2 5
 + = = - Thöïc hieän laïi pheùp coäng.
 8 8 8 8
 * Muoán coäng hai phaân soá coù cuøng maãu soá ta 
 - Muoán coäng hai phaân soá coù cuøng maãu soá 
laøm nhö theá naøo ?
 ta coäng hai töû soá vaø giöõ nguyeân maãu soá.
 Hoaït ñoäng 3.Luyeän taäp 
 - 2 HS leân baûng laøm baøi, HS caû lôùp laøm 
 Baøi 1 
 baøi vaøo baûng con
- GV yeâu caàu HS laøm baøi vaøo baûng con , goïi 2 
HS leân baûng laøm
- GV nhaän xeùt baøi laøm cuûa HS treân baûng sau ñoù 
cho ñieåm HS. 
 - HS laøm baøi ,2 HS leân baûng laøm
 Baøi 2( HS khaù gioûi)
 - Khi ta ñoåi choã caùc phaân soá trong moät 
 - GV yeâu caàu HS töï laøm baøi.
 toång thì toång ñoù khoâng thay ñoåi.
* Khi ta ñoåi choã caùc phaân soá trong moät toång thì 
toång ñoù coù thay ñoåi khoâng ?
 - HS laøm baøi vaøo vôû, 1 HS leân baûng laøm
 Baøi 3
 Baøi giaûi
- GV yeâu caàu HS ñoïc vaø toùm taét baøi toaùn.
 Caû hai oâ toâ chuyeån ñöôïc laø:
- GV yeâu caàu HS laøm baøi 
 2 3 5
- Thu 1 soá vôû chaám ñieåm, nhaän xeùt + = (Soá gaïo trong kho)
 7 7 7
 5
 Ñaùp soá: soá gaïo trong kho
 7
 - HS caû lôùp.
3. Cuûng coá - Daën doø:
- Daën doø HS veà nhaø laøm caùc baøi taäp höôùng daãn 
luyeän taäp theâm vaø chuaån bò baøi sau.