Giáo án Khoa học Lớp 4 - Tiết 42: Sự lan truyền âm thanh

Môn: KHOA HỌC 
Tiết 42: SỰ LAN TRUYỀN ÂM THANH
I/ Mục tiêu:
 Nêu ví dụ chứng tỏ âm thanh có thể truyền qua chất khí, chất lỏng, chất rắn.
II/ Đồ dùng dạy-học:
Chuẩn bị theo nhóm: 2 ống lon, vài mảnh giấy vụn, 2 miếng ni lông; dây chun, một sợi dây mềm bằng đồng; trống, đồng hồ, túi ni lông, chậu nước.
II/ Các hoạt động dạy-học:
Hoạt động dạy
Hoạt động học
A/ KTBC: Âm thanh
 Khi nào âm thanh phát ra? 
 Hãy tìm một số ví dụ để chứng tỏ rằng âm thanh do các vật rung động phát ra? 
 Nhận xét, cho điểm
B/ Dạy-học bài mới:
1) Giới thiệu bài: Âm thanh do các vật rung động phát ra. Tai ta nghe được âm thanh là do rung động từ vật phát ra âm thanh lan truyền qua các môi trường và truyền đến tai ta. Sự lan truyền của âm thanh có gì đặc biệt? Chúng ta tìm hiểu điều đó qua bài học hôm nay. 
2) Bài mới:
* Hoạt động 1: Sự lan truyền âm thanh trong không khí.
Mục tiêu: Nhận biết được tai ta nghe được âm thanh khi rung động từ vật phát ra âm thanh được lan truyền tới tai.
- Tại sao khi gõ trống, tai ta nghe được tiếng trống? 
- Để tìm hiểu sự lan truyền của âm thanh đến tai ta như thế nào? chúng ta làm thí nghiệm như hướng dẫn SGK/84
- Y/c 1 hs đọc thí nghiệm 
- Các em hãy đoán xem điều gì sẽ xảy ra khi ta gõ trống? 
- Để xem các bạn đoán có đúng không, Các em hãy làm thí nghiệm trong nhóm 6. Các em chú ý giơ trống ở phía trên ống, mặt trống song song với tấm ni lông bọc miệng ống và gần tấm ni lông (có thể đặt cách khoảng 5-10 cm) 
- Khi gõ trống, em thấy có hiện tượng gì xảy ra?
- Vì sao tấm ni lông rung lên?
- Liên hệ kiến thức bài không khí, em hãy cho biết không khí có ở đâu?
- Vậy giữa mặt ống bơ và trống có gì tồn tại? 
- Trong thí nghiệm này, không khí có vai trò gì trong việc làm cho tấm ni lông rung động? 
- Khi mặt trống rung, lớp không khí xung quanh như thế nào? 
Kết luận: Mặt trống rung động làm cho không khí gần đó rung động. Rung động này được truyền đến không khí liền đó,.. và lan truyền trong không khí. Khi rung động lan truyền đến miệng ống sẽ làm cho tấm ni lông rung động và làm cho các vụn giấy chuyển động. Tương tự như vậy, khi rung động lan truyền tới tai sẽ làm màng nhĩ rung động, nhờ đó ta có thể nghe thấy được âm thanh.
- Gọi hs đọc mục bạn cần biết/84 
* Hoạt động 2: Âm thanh lan truyền qua chất lỏng, chất rắn..
Mục tiêu: Nêu ví dụ chứng tỏ âm thanh có thể lan truyền qua chất lỏng, chất rắn.
 - Dùng túi ni lông buộc chặt chiếc đồng hồ đang đổ chuông rồi thả vào chậu nước. 
- Gọi hs lên áp tai vào thành chậu, tai kia bịt lại và trả lời xem các em nghe thấy gì? 
- Thí nghiệm trên cho ta thấy âm thanh có thể lan truyền qua môi trường nào? 
- Các em hãy tìm những ví dụ trong thực tế chứng tỏ sự lan truyền của âm thanh qua chất lỏng và chất rắn? 
Kết luận: Âm thanh không chỉ truyền được qua không khí mà còn truyền qua chất rắn, chất lỏng. Ngày xưa, ông cha ta còn áp tai xuống đất để nghe tiếng vó ngựa của giặc, đoán xem chúng đi tới đâu, nhờ vậy đã có thể đánh tan lũ giặc. 
- Gọi hs đọc mục bạn cần biết/85 
* Hoạt động 3: Âm thanh yếu đi hay mạnh lên khi lan truyền ra xa.
Mục tiêu: Nêu ví dụ hoặc làm thí nghiệm chứng tỏ âm thanh yếu đi khia lan truyền ra xa nguồn âm.
- Nêu thí nghiệm: Các em sử dụng trống, ông bơ, ni lông, giấy vụn và làm thí nghiệm như ở hoạt động 1. sau đó 1 bạn trong nhóm cầm ống bơ đưa ống ra xa dần
+ Khi đưa ống bơ ra xa em thấy có hiện tượng gì xảy ra?
+ Em nhận xét xem âm thanh khi truyền ra xa thì mạnh lên hay yếu đi? Vì sao? 
- Hãy tìm những ví dụ trong thực tế chứng tỏ âm thanh yếu dần đi khi lan truyền ra xa nguồn âm? 
Kết luận: Âm thanh yếu dần đi khi lan truyền ra xa nguồn âm
* Hoạt động 4: Trò chơi nói chuyện qua điện thoại
Mục tiêu: Củng cố, vận dụng tính chất âm thanh có thể truyền qua vật rắn
- Dùng 2 lon sữa bò đục lỗ phía dưới rồi luồn sợi dây đồng qua lỗ nối 2 ống bơ lại với nhau. 
- Phát cho hs mẫu tin ngắn và y/c hs truyền cho hs bên kia: 1 HS áp tai vào miệng lon sữa bò, 1 hs nói vào miệng lon sữa bò còn lại. Y/c hs nói nhỏ sao cho người bên cạnh không nghe thấy. Sau đó hỏi hs áp tai vào miệng lon sữa bò đã nghe thấy bạn nói gì.
- Gọi 1 hs lên giám sát xem bạn nói có nhỏ không. Nếu hs giám sát nghe thấy thì người chơi bị phạm luật.
- Cùng hs nhận xét, tuyên dương những đôi bạn đã truyền tin thành công.
- Khi nói chuyện điện thoại, âm thanh truyền qua những môi trường nào? 
C/ Củng cố, dặn dò:
- Về nhà xem lại bài, đọc nhiều lần mục bạn cần biết
- Bài sau: Âm thanh trong cuộc sống
- Nhận xét tiết học 
 2 hs trả lời
- Khi có sự rung động của các vật 
- HS lần lượt tìm ví dụ :
- Khi gõ lên mặt trống, ta thấy mặt trống rung lên và kêu.
- Khi bật dây đàn thấy dây đàn rung và phát ra âm thanh.
- Khi nói, em thấy dây thanh quản ở cổ rung lên
*HS: Khi phát ra âm thanh thì mặt trống, dây đàn, thanh quản đều rung động.
- Lắng nghe 
- Là do khi gõ, mặt trống rung động tạo ra âm thanh. Âm thanh đó truyền đến tai ta. 
- 1 hs đọc thí nghiệm 
. Những mảnh giấy vụn sẽ nảy lên khi ta gõ trống và tai ta nghe thấy tiếng trống. 
. Khi gõ trống ta còn thấy tấm ni lông rung 
- Thực hiện thí nghiệm trong nhóm 6 
- Khi gõ trống em thấy tấm ni lông rung lên làm các mẩu giấy vụn chuyển động, nảy lên, mặt trống rung và ta nghe thấy tiếng trống. 
- Là do âm thanh từ mặt trống rung động truyền tới.
- Không khí có ở khắp mọi nơi và ở trong chỗ rỗng của mọi vật.
- Có không khí tồn tại
- Không khí là chất truyền âm thanh từ trống sang tấm ni lông, làm cho tấm ni lông rung động. 
- Lớp không khí xung quanh cũng rung động theo.
- Lắng nghe 
- 2 hs đọc 
- Quan sát, theo dõi 
- 2 hs lên bảng thực hiện và trả lời: 
+Em nghe thấy tiếng chuông đồng hồ kêu. - Lan truyền qua chất lỏng, chất rắn.
. Gõ thước vào hộp bút trên mặt bàn, áp một tai xuống bàn, bịt tai kia lại ta vẫn nghe tiếng gõ.
. Áp tai xuống đất, ta có thể nghe tiếng xe cộ, tiếng chân người đi
. Cá có thể nghe thấy tiếng chân người đi trên bờ, hay dưới nước để lẫn trốn. 
- Lắng nghe 
- 2 hs đọc 
- Lắng nghe, thực hiện trong nhóm 6
+ Thì tấm ni lông rung động nhẹ hơn, các mẩu giấy cũng chuyển động ít hơn.
+ Âm thanh yếu đi vì rung động truyền ra xa bị yếu đi. 
.Khi ô tô đứng gần ta nghe thấy còi to, khi ô tô đi xa dần ta nghe tiếng còi nhỏ dần đi
. Ở trong lớp nghe bạn đọc bài rõ, ra khỏi lớp, nghe tiếng bạn đọc bài nhỏ dần đi. 
- Lắng nghe 
- Lần lượt từng cặp hs lên thực hiện 
- 1 hs lên giám sát 
*¢m thanh cã thĨ truyỊn qua sỵi d©y nh­ trong trß ch¬i nµy.
- Âm thanh truyền qua sợi dây đồng 
- Hs lÊy vÝ dơ.
 + ¸p tai xuèng ®Êt vÉn nghe tiÕng xe cé.
 + Ng­êi ®i trªn bê c¸ cã thĨ nghe thÊy ®Ĩ lÈn trèn.
- Hs lÊy vÝ dơ: kh i « t« ®Õn gÇn ta nghe thÊy tiÕng cßi to khi « t« ®i xa ta nghe thÊy tiÕng cßi nhá ®i 
*¢m thanh cã thĨ truyỊn qua sỵi d©y nh­ trong trß ch¬i nµy