Một số sáng kiến để làm tốt công tác chủ nhiệm lớp ở Trường tiểu học Phú Nhiêu

Thực Hiện: Đinh Ngọc Tú – Trường Tiểu Học Phú Nhiêu
I. MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
 “Vì lợi ích 10 năm trồng cây vì lợi ích trăm năm trồng người”. Câu nói của Bác Hồ đã thấm nhuần vào đường lối của Đảng và nhà nước ta. Hiện nay Đảng và nhà nước ta đã nêu ra việc phát triển toàn diện - giáo dục toàn diện. Vậy mỗi người giáo viên chủ nhiệm phải có nhận thức hết sức đúng đắn về vai trò của người thầy trong lớp học. Người giáo viên chủ nhiệm lớp cũng như người chỉ huy ngoài chiến trường, muốn dành thắng lợi thì người đó phải biết tổ chức, bao quát, xử lí các tình huống mới dành được thắng lợi. Đối với người giáo viên chỉ đạo, tổ chức lớp, không chỉ giúp các em tiếp cận về kiến thức, văn hoá mà còn hướng dẫn các em về nề nếp, cách sống, cách làm người và làm chủ tương lai của đất nước.
	Người giáo viên chủ nhiệm lớp có vai trò hết sức quan trọng trong việc hướng dẫn, chỉ đạo lớp và đào tạo thế hệ trẻ theo mục đích giáo dục toàn diện. Người giáo viên chủ nhiệm lớp đóng rất nhều vai trò: vừa là thầy dạy học vừa là người cha, người mẹ và cũng có lúc phải là người bạn tốt nhất của các em. Từ đó có thể uốn nắn các em đi theo quỹ đạo của mình. Giáo viên có chỉ đạo, quản lí lớp tốt thì mới dẫn đến việc giảng dạy tốt. Khi mọi hoạt động của lớp đã đi vào nề nếp thì việc học tập của các em chắc chắn sẽ tốt hơn. 
Nhưng thực trạng hiện nay công tác chủ nhiệm chưa đạt được hiệu quả cao và còn nhiều hạn chế. Vậy làm thế nào để làm tốt công tác chủ nhiệm. 
Sau nhiều năm làm công tác chủ nhiệm lớp, tôi luôn hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ được giao. Liên tục 4 năm qua, lớp tôi chủ nhiệm luôn duy trì sĩ số 100%, chất lượng học tập cũng như hạnh kiểm của học sinh luôn dẫn đầu trong khối và trong toàn trường. Vì vậy đã chọn đề tài: “Một số sáng kiến để làm tốt công tác chủ nhiệm lớp ở Trường tiểu học Phú Nhiêu”. Sáng kiến là những giải pháp đã được vân dụng có hiệu quả trong những năm qua. Với mong muốn được chia sẻ với đồng nghiệp nhằm thực hiện tốt hơn công tác chủ nhiệm lớp của người giáo viên Tiểu học.
2. Điểm mới của sáng kiến
Công tác chủ nhiệm lớp là đề tài không mới, và đã có nhiều nghiên cứu, nhiều giải pháp được đưa ra. Nhưng những giải pháp trong sáng kiến này thiết thực hơn, gần gũi hơn. Đặc biệt là được áp dụng có hiệu quả tại Trường TH Phú Nhiêu, nơi địa bàn còn quá nhiều khó khăn về kinh tế cũng như hạn chế về văn hóa. 
Sáng kiến, ngoài những giải pháp về công tác chủ nhiệm nói chung thì những giải pháp của sáng kiến còn hỗ trợ thêm về công tác PCGD trên địa bàn.
II. NỘI DUNG
Ta thấy rằng công tác chủ nhiệm có vai trò rất quan trọng trọng việc nâng cao chất lượng giảng dạy và giáo dục trong nhà trường phổ thông và giáo viên chủ nhiệm là người được hiệu trưởng bổ nhiệm trong số những giáo viên có kinh nghiệm và có uy tín. Là người tổ chức các hoạt động giáo dục trong lớp, các hoạt động tập thể và chịu trách nhiệm trước hiệu trưởng về công tác giáo dục đạo đức, lối sống và chuẩn kiến thức kĩ năng cần đạt của lớp mình được quy định tại Quyết định số 16 / QĐ - BGDĐT ngày 5/5/2006 của Bộ Giáo dục và Đào tạo về việc Ban hành Chương trình giáo dục phổ thông.
GVCN có vai trò quan trọng trong việc GD học sinh, là người đại diện Hiệu trưởng quản lý hoạt động học tập, sinh hoạt của một lớp học trong nhà trường, là người chiếm giữ vị trí trung tâm, trụ cột trong quá trình GD, rèn luyện học sinh, là linh hồn của lớp học, là cố vấn đáng tin cậy dẫn dắt, định hướng, giúp học sinh biết vươn lên, tự hoàn thiện và phát triển nhân cách.
Chất lượng giáo dục học sinh cao hay thấp của một lớp do GVCN lớp quyết định. Sự phát triển toàn diện, sự đi lên của tập thể lớp đều có vai trò quan trọng của GVCN.
Thực hiện tốt công tác chủ nhiệm lớp là trong đó đã xây dựng được một lớp học có nề nếp, có thói quen học tập tốt, phát huy được tính chủ động, tích cực học tập của học sinh, góp phần vào việc đổi mới phương pháp dạy học hiện nay nhằm nâng cao chất lượng học tập của HS (Nề nếp là mẹ đẻ của chất lượng ).
1. Thực trạng HS và công tác chủ nhiệm tại Trường TH Phú Nhiêu.
Trường Tiểu học Phú Nhiêu đóng trên địa bàn xã Thượng Hóa, một xã biên giới của huyện Minh Hóa. Là một trong những xã khó khăn của huyện, địa bàn xa trung tâm, dân cư thưa thớt, 100% là sản xuất nông nghiệp với canh tác chính là cây ngô, lạc mỗi năm chỉ có một vụ. một bộ phận nhân dân ở đây là người dân tộc nên trình độ tiếp thu, tiếp cận cái mới còn rất hạn chế. Từ trước năm 2004 đường giao thông đến nơi đây rất khó khăn, gần như không có đường cho xe ô tô, xe máy cũng chỉ đi được vào mùa khô, không có điện, những phương tiện nghe nhìn phổ thông nhất cũng không có, người dân gần như cô lập trong một địa bàn nhỏ hẹp: thôn Phú Nhiêu. 
Trường Tiểu học Phú Nhiêu nằm dưới chân đồi, cách một con suối nhỏ đó là một trở ngại lớn cho quá trình dạy học ở nơi đây. Bởi hằng năm vào mùa mưa (tháng 9 - 11) thì gần như cả thôn ngập chìm trong nước (người dân thì đã quen “sống chung với lũ”). Và học sinh phải nghỉ học, thầy cô cũng không thể đến được trường.
Từ năm 2004 đến nay, thôn Phú Nhiêu đã có sự đổi thay đáng kể khi có đường mòn Hồ Chí Minh đi ngang qua, giao thông thuận tiện cùng với sự phát triển của các phương tiện nghe nhìn (tivi dùng chảo DTH thu sóng vệ tinh, điện thoại di động) làm cho người dân có cơ hội tiếp thu văn hóa và nhận thức được “mở mang”. 
Trường chỉ có 68 học sinh nhưng lại có đến 8 lớp, trong đó có 3 lớp ghép hai độ tuổi, với vỏn vẹn 68 học sinh 15 cán bộ, giáo viên, nhân viên. 8 Lớp với 8 GVCN khác nhau. Mỗi người có cách làm việc, xây dựng kế hoạch khác nhau. Thế nhưng có một thực trạng chung là:
*Trình độ chuyên môn nghiệp vụ, năng lực, kỹ năng quản lý lớp học, lòng yêu nghề, mến trẻ của đội ngũ giáo viên chưa đồng đều.
Nhiều GV còn tập trung quá nhiều vào việc giảng dạy các môn văn hóa, ít quan tâm đến việc thực hiện nhiệm vụ của người GVCN, cụ thể:
- Chưa quan tâm nhiều đến việc tìm hiểu đặc điểm tâm sinh lý, hoàn cảnh sống của từng học sinh (hoàn cảnh gia đình, sức khỏe, hạnh kiểm, năng lực học tập, các yếu tố cá biệt cần chú ý)
- Chưa có sự phối hợp, gắn kết thường xuyên với CMHS (chủ yếu chỉ gặp gỡ, trao đổi với CMHS ở các kỳ họp định kỳ trong năm do nhà trường tổ chức hoặc khi có trường hợp HS vi phạm nội quy,).
 - Chưa nhiệt tình tham gia các hoạt động, phong trào chung của lớp, của trường (tham gia chủ yếu mang tính hình thức, qua loa, chiếu lệ; tham gia để có điểm thi đua, thiếu sự tập trung đầu tư).
- Chưa quan tâm đầu tư tiết sinh hoạt hàng tuần (chỉ tổ chức mang tính hình thức, làm cho có, không đảm bảo yêu cầu về nội dung, thời gian,)
- Việc xây dựng, triển khai thực hiện các quy định về nề nếp còn mang tính chất chung chung, thiếu kiểm tra đôn đốc, sơ tổng kết,(nề nếp học tập, chuyên cần, lao động, vệ sinh, hoạt động NGLL,)
*Việc xây dựng kế hoạch chủ nhiệm còn nhiều bất cập: 
- Chưa sát với tình hình thực tế của trường, của lớp, các biện pháp đưa ra chưa mang tính khả thi cao, không phù hợp một số nội dung thực hiện,
- Không ít GVCN chỉ coi việc XD kế hoạch chủ nhiệm như một hình thức “đối phó”, làm cho có, thể hiện rõ trong việc:
- Mượn KHCN của đồng nghiệp sao chép lại.
- Dùng bản kế hoạch năm trước, điều chỉnh vài số liệu cho hợp pháp để dùng vào năm sau.
- Một số ít GVCN mới dừng lại việc cập nhật các nội dung theo sổ chủ nhiệm mà nhà trường phát cho 
- Chưa cập nhật thông tin từ sổ liên lạc để từ đó có biện pháp giáo dục HS
Một số biện pháp giáo dục vận dụng còn mang tính bạo lực, xúc phạm nhân cách HS
*Công tác phối hợp giữa các tổ chức trong và ngoài trường còn hạn chế. 
2. Giải pháp
Nhận thức được tầm quan trọng và qua quá trình làm công tác chủ nhiệm với những giải pháp đã áp dụng và đem lại hiệu quả thiết thực. Tôi đưa ra những giải pháp cơ bản nhằm làm tốt công tác chủ nhiệm lớp tại trường TH Phú Nhiêu. Đó là:
Thứ nhất: Tìm hiểu và nắm vững học sinh trong lớp về mọi mặt để có biện pháp tổ chức giáo dục sát với đối tượng nhằm thúc đẩy sự tiến bộ của từng học sinh và của cả lớp.
Nghiên cứu, tìm hiểu học sinh:
Hiểu HS trong từng giai đoạn phát triển để kịp thời đề ra được những biện pháp thích hợp và có hiệu quả.
Hiểu rõ những đặc điểm tâm sinh lí, những biểu hiện về khả năng hoạt động tập thể, nhu cầu, sở thích, nguyện vọng,
Nắm các mối quan hệ:
Quan hệ với bạn bè (cởi mở, chân thành, hay tỏ thái độ chơi trội).
Quan hệ với người lớn (tôn trọng, hay vô lễ).
Quan hệ với bản thân (tự trọng, tự kềm chế, tự chủ).
Quan hệ với cộng đồng (cởi mở, hòa đồng hay thờ ơ.). 
 Khi tham gia vào các mối quan hệ này, HS sẽ thể hiện rõ trong hành vi, cử chỉ, điệu bộ, lời ăn tiếng nói
Tìm hiểu hoàn cảnh gia đình (nghề nghiệp cha, mẹ, kinh tế, gia đình có bao nhiêu anh em, là con thứ mấy)
Thứ hai: Phối hợp chặt chẽ với gia đình học sinh, chủ động phối hợp với các giáo viên bộ môn, Đoàn Thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh, Đội Thiếu niên tiền phong Hồ Chí Minh, các đoàn thể và các tổ chức xã hội khác có liên quan trong hoạt động giảng dạy và giáo dục học sinh của lớp mình chủ nhiệm.
Thứ 3: Nhận xét, đánh giá xếp loại học sinh cuối kỳ và cuối năm học, đề nghị khen thưởng và kỷ luật học sinh, đề nghị danh sách học sinh được lên lớp, danh sách học sinh phải kiểm tra lại, phải rèn luyện thêm về hạnh kiểm trong kỳ nghỉ hè, phải ở lại lớp, hoàn chỉnh việc ghi vào sổ điểm và học bạ học sinh.
Thứ tư: Tham gia hướng dẫn hoạt động tập thể, hoạt động giáo dục và rèn luyện học sinh do nhà trường tổ chức.
Thứ năm: Báo cáo thường kì hoặc đột xuất về tình hình của lớp với Hiệu trưởng.
Thứ sáu: Xây dựng kế hoạch chủ nhiệm
Kế hoạch chủ nhiệm là chương trình hành động trong tương lai của lớp chủ nhiệm, nhằm xác định một cách chính xác lớp học của chúng ta muốn đi đến đâu và cần phải làm gì, làm như thế nào để đạt được điều đó. 
Nguồn thông tin để xây dựng: HD thực hiện nhiệm vụ của Bộ, Sở, Phòng, kế hoạch năm học của trường và đặc điểm riêng của lớp. Kế hoạch phải đơn giản, rõ ràng, có liên hệ bên trong một cách logic, cụ thể, không bỏ sót việc, giúp cho việc quản lý và thực thi dễ dàng. 
Thứ bảy: Tiến hành tiết sinh hoạt lớp đúng quy định 
 Trong tiết sinh hoạt cần nhận xét chung qua phần đánh giá của lớp trưởng (động viên, nhắc nhở, khen ngợi học sinh). Đưa ra giải pháp thực hiện thi đua trong tuần tới, tháng tới.
Sau phần HS tự quản, có thể xen vào phần vui chơi, văn nghệ,... hoặc sinh hoạt theo chủ điểm, kết hợp giáo dục theo chủ điểm (nếu là cuối tháng, cuối đợt thi đua)
Thứ tám: Vận dụng phương pháp kỷ luật tích cực trong dạy học và giáo dục học sinh
Phương pháp kỷ luật tích cực là biện pháp giáo dục học sinh không sử dụng những hình thức bạo lực, trừng phạt mà thay vào đó là sử dụng những hình thức kỷ luật tích cực, phù hợp để giúp HS giảm thiểu những hành vi không phù hợp, củng cố các hành vi tích cực và phát triển nhân cách môt cách tốt đẹp, bền vững.
Cần loại bỏ các quan niệm: đánh mắng cũng là cách giáo dục tốt; “yêu cho roi cho vọt”; “thuốc đắng giã tật”,tác hại : bạo lực ảnh hưởng sâu sắc đến sự phát triển thể chất và tình thần của HS, làm giảm động cơ học tập và có thể dẫn đến hành vi tiêu cực ở HS.	
Mọi cách thức kỷ luật khi áp dụng cho dù HS có muốn hay không mà buộc phải làm theo cũng nên trao đổi trước, vận động HS hiểu để tạo sự đồng thuận, đồng ý trước khi áp dụng sẽ mang lại hiệu quả cao khi thực hiện.
Thứ chín: Phù hợp với đặc điểm sự phát triển của lứa tuổi HS
Mỗi HS đều trải qua những giai đoạn phát triển khác nhau. Bằng cách tìm hiểu về các đặc điểm phát triển của lứa tuổi HS đang đối mặt,cân nhắc kỹ đến các vấn đề như tính khí, cảm xúc, các kỹ năng xã hội, khi đó, hành vi của HS sẽ 
trở nên dễ hiểu đối với GV.
Nếu GVCN hiểu thế giới của HS, GVCN có nhiểu khả năng chọn lựa cách phản ứng phù hợp hơn cho hành vi của HS.
Mọi hành vi của HS đều mang tính mục đích, GVCN sẽ tăng hiệu quả thay đổi hành vi ứng xử của HS khi GVCN hiểu động cơ của hành vi đó.
III. KẾT LUẬN
1. Bài học, kinh nghiệm
Giáo dục Tiểu học là vấn đề chính trị - xã hội quan trọng, có giá trị cơ bản và lâu dài, có tính quyết định đối với cuộc đời cá nhân mỗi người. Vì vậy, người giáo viên chủ nhiệm lớp ở Tiểu học có một vị trí đặc biệt quan trọng. Lao động của một giáo viên chủ nhiệm lớp ở Tiểu học là lao động sáng tạo không ngừng, sự sáng tạo đó đòi hỏi phải toàn diện: sáng tạo trong soạn giảng, trong tổ chức các hoạt động học tập, vui chơi, trong sinh hoạt tập thể và đặc biệt là trong các biện pháp giáo dục đạo đức và rèn luyện kĩ năng sống cho học sinh. Vì vậy chỉ có những giáo viên thực sự tâm huyết với nghề, thực sự thương yêu học sinh của mình thì mới có thể hoàn thành tốt nhiệm vụ.
Từ những kinh nghiệm trong công tác chủ nhiệm, trong năm học này lớp tôi chủ nhiệm đã có những thay đổi cơ bản về nề nếp và duy trì sĩ số trong học tập. Vì vậy
muốn xây dựng một lớp có nề nếp tốt thì trước hết đòi hỏi người giáo viên chủ nhiệm phải có kiến thức vững chắc, phải có kỹ năng sư phạm, phải biết giao tiếp, hiểu được đặc điểm tâm sinh lý của trẻ để nhanh chóng đi vào thế giới tâm hồn của trẻ thơ một cách hấp dẫn dễ dàng. Vậy người giáo viên phải thực sự yêu nghề mến trẻ, coi các em như chính con em của mình. Đồng thời phải là tấm gương sáng cho học sinh noi theo, thực sự là người cha, người mẹ trong việc giáo dục giáo dưỡng.
Không những thế mà giáo viên chủ nhiệm phải có kế hoạch cụ thể cho từng tuần, từng tháng và cho cả năm học. Phải xây dựng đội ngũ HĐTQ, rèn ý thức tự quản tốt cho học sinh. Giáo viên cần phải nắm bắt được hoàn cảnh gia đình của từng em và đặc điểm tâm sinh lý của từng em để có biện pháp giáo dục học sinh, hướng các em đi vào nề nếp tốt. Luôn luôn gần gũi với học sinh, vừa là thầy, vừa là cha mẹ, cũng có lúc phải đóng vai là bạn của các em. Có được như vậy công tác chủ nhiệm mới mang lại hiệu quả như mong muốn.
2. Kiến nghị
Để làm tốt công tác chủ nhiệm lớp tôi xin có một số đề xuất sau:
- Nhà trường: Thực hiện được mục tiêu giáo dục, nâng cao chất lượng và hiệu quả giáo dục, tạo ra môi trường học tập thân thiện, an toàn, tạo được niềm tin đối với gia đình HS và xã hội ; Tạo mọi điều kiện về trang thiết bị, đồ dùng dạy học, các tài liệu tham khảo để giáo viên làm tốt công tác chủ nhiệm hơn nữa.
- Gia đình: HS trở thành những đứa con ngoan, có đủ phẩm chất và năng lực cho tương lai, cha mẹ an tâm lao động, gia đình hòa thuận, hạnh phúc do đó cần quan tâm hơn nữa tới việc tự học, tự rèn và thái độ đạo đức của các em ở nhà nhiều hơn nữa. Ngoài ra cần phải kiểm tra sát sao việc tự học, tự rèn ở nhà của các em.
- Xã hội: giảm thiểu được các tệ nạn xã hội, các hành vi bào hành, bạo lực; tiết kiệm kinh phí quốc gia trong việc chăm sóc, điều trị và trợ giúp giải quyết các tệ nạn, nâng cao đời sống cộng đồng ; Luôn luôn tạo mọi điều kiện giúp đỡ về vật chất cho những em học sinh nghèo và những em học sinh có hoàn cảnh khó khăn để các em được đến trường và tham gia học tập như bao học sinh khác
 Người viết
 Đinh Ngọc Tú