Giáo án Lịch sử Lớp 4 - Tiết 25: Trịnh-Nguyễn phân tranh (bản 2 cột)

Tuần 25: Tiết 25: LỊCH SỬ : TRỊNH - NGUYỄN PHÂN TRANH
I. MỤC TIÊU : Sau bài học, HS nêu được :
	- Từ thế kỉ thứ XVI, triều đình nhà Lê suy thoái. Đất nước từ đây bị chia cắt thành Nam triều và Bắc triều, tiếp đó là Đàng Trong và Đàng Ngoài.
	- Nhân dân hai miền bị đẩy vào cuộc chiến tranh giữa các tập đoàn phong kiến, đời sống vô cùng cực khổ.
II. ĐỒ DÙNG DẠY HỌC :
	- Phiếu học tập; - Bảng phụ ghi sẵn các câu hỏi gợi ý.
III. CÁC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC :
HOẠT ĐỘNG DẠY
HOẠT ĐỘNG HỌC
A. GIỚI THIỆU BÀI : Sau gần 100 năm cai trị đất nước, triều Hậu Lê đã có nhiều công lao trong việc củng cố và phát triển nền tự chủ của đất nước. Tuy nhiên, bước sang thế kỉ thứ XVI, triều đình Hậu Lê đi vào giai đoạn suy tàn, các thế lực phong kiến họ Mạc, họ Trịnh, họ Nguyễn nổi dậy tranh nhau giành quyền lợi gây ra chiến tranh liên miên, đất nước bị chia cắt, nhân dân cực khổ. Bài học hôm nay sẽ giúp các em hiểu rõ hơn về giai đoạn lịch sử này.
- HS theo dõi
B. BÀI MỚI 
* HĐ 1 : Sự suy sụp của triều Hậu Lê
- Yêu cầu HS đọc SGK tìm những biểu hiện cho thấy sự suy sụp của triều đình Hậu Lê từ đầu thế kỉ XVI ?
+ Vua chỉ bày trò ăn chơi xa xỉ suốt ngày đêm.
+ Bắt nhân dân xây thêm nhiều cung điện.
+ Nhân dân gọi vua Lê Uy Mục là “vua quỷ”, gọi vua Lê Tương Dực là “vua lợn”.
+ Quan lại trong triều đánh giết lẫn nhau để tranh giành quyền lực.
- GV giải thích về “vua quỷ” và “vua lợn”.
- Lắng nghe.
+ Vua Lê Uy Mục ngay từ khi mới lên ngôi đã lao vào ăn chơi xa xỉ, thích rượu chè, cờ bạc, gái đẹp, đặc biệt thích các trò giết người nên dân gian gọi là “vua quỷ”.
+ Vua Lê Tương Dực cùng không kém phần so với Lê Uy Mục, ông vua này đặc biệt thích hưởng lạc, không lo việc triều chính nên dân gian mỉa mai gọi là “vua lợn”.
- Trước sự suy sụp của nhà Hậu Lê, nhà Mạc đã cướp ngôi nhà Lê. Chúng ta cùng tìm hiểu về sự ra đời của nhà Mạc.
* Hoạt động 2 : Nhà Mạc ra đời và sự phân chia Nam - Bắc triều.
- HS đọc SGK, thảo luận và trả lời 
- HĐ nhóm4. Thảo luận và trả lời.
1. Mạc Đăng Dung là ai ?
- Mạc Đăng Dung là một quan võ dưới triều nhà Hậu Lê.
2. Nhà Mạc ra đời ntn ? Triều đình nhà Mạc được sử cũ gọi là gì ?
- Năm 1527, lợi dụng tình hình suy thoái của nhà Hậu Lê, Mạc Đăng Dung đã cầm đầu một số quan lại cướp ngôi nhà Lê, lập ra triều Mạc, sử cũ gọi là Bắc triều (vì ở phía Bắc).
3. Nam triều là triều đình của dòng họ phong kiến nào ? Ra đời ntn ?
- Nam triều là triều đình của họ Lê. Năm 1533, một quan võ của họ Lê là Nguyễn Kim đã đưa một người thuộc dòng dõi nhà Lê lên ngôi, lập ra triều đình riêng ở Thanh Hóa.
4. Vì sao có chiến tranh Nam - Bắc triều ?
- Hai thế lực phong kiến Nam triều và Bắc triều tranh giành quyền lực với nhau gây nên cuộc chiến tranh Nam - Bắc triều.
5. Chiến tranh Nam - Bắc triều kéo dài bao nhiêu năm và có kết quả ntn ?
- Chiến tranh Nam - Bắc triều kéo dài hơn 50 năm, đến năm 1592 khi Nam triều chiếm được Thăng Long thì chiến tranh mới kết thúc.
- Gọi HS phát biểu ý kiến.
- Đại diện nhóm phát biểu. Nhóm khác theo dõi, bổ sung.
- GV tổng kết : Sau khi Nam triều chiếm được Thăng Long, chiến tranh Nam - Bắc triều chấm dứt, liệu đất nước ta có được thu về một mối ? Nhân dân ta có bớt cực khổ ? Nội dung tiếp theo của bài sẽ giúp các em trả lời câu hỏi đó.
- Lắng nghe.
* HĐ 3 : Chiến tranh Trịnh - Nguyễn
- HS đọc SGK, thảo luận theo nhóm để trả lời câu hỏi.
- HS làm việc theo nhóm.
+ Nguyên nhân nào dẫn đến chiến tranh Trịnh - Nguyễn ?
+ Khi Nguyễn Kim chết, con rể là Trịnh Kiểm lên thay nắm toàn bộ triều chính đã đẩy con trai của Nguyễn Kim là Nguyễn Hoàng vào trấn thủ vùng Thuận Hóa, Quảng Nam. Hai thế lực phong kiến Trịnh - Nguyễn tranh giành quyền lực đã gây nên cuộc chiến tranh Trịnh - Nguyễn.
+ Trình bày diễn biến chính của chiến tranh Trịnh - Nguyễn ?
+ Trong khoảng 50 năm, hai họ Trịnh - Nguyễn đánh nhau bảy lần, vùng đất miền Trung trở thành chiến trường ác liệt.
+ Nêu kết quả của chiến tranh Trịnh - Nguyễn ?
+ Hai họ lấy sông Gianh (Quảng Bình) làm ranh giới chia cắt đất nước. Đàng Ngoài từ sông Gianh trở ra, Đàng Trong từ sông Gianh trở vào làm cho đất nước bị chia cắt hơn 200 năm.
+ Chỉ trên lược đồ ranh giới Đàng Trong, Đàng Ngoài ?
- HS chỉ vào lược đồ SGK.
- Gọi HS phát biểu ý kiến.
- HS trình bày ý kiến. Lớp nhận xét, bổ sung.
- GV : Vậy là hơn 200 năm, các thế lực phong kiến đánh nhau, chia cắt đất nước ta thành hai miền Nam - Bắc, trước tình cảnh đó, đời sống của nhân dân ta ntn ? Chúng ta cùng tìm hiểu tiếp bài.
* Hoạt động 4 : Đời sống nhân dân ở thế kỉ XVI.
- Yêu cầu HS tìm hiểu về đời sống nhân dân ở thế kỉ XVI.
- HS đọc SGK và trả lời.
Đời sống nhân dân vô cùng cực khổ, đàn ông thì phải ra trận chém giết lẫn nhau, đàn bà, con trẻ thì ở nhà sống cuộc sống đói rách. Kinh tế đất nước suy yếu.
C. CỦNG CỐ, DẶN DÒ 
- Vì sao nói chiến tranh Nam - Bắc triều và chiến tranh Trịnh - Nguyễn là những cuộc chiến tranh phi nghĩa ?
- GV : Khi nói về thời kì này nhân dân ta đã có câu tục ngữ “Nồi da nấu thịt” em hãy giải thích câu tục ngữ này.
- HS phát biểu.
+ Vì cuộc chiến tranh này nhằm mục đích tranh giành ngai vàng của các thế lực phong kiến.
+ Các cuộc chiến tranh này làm cho đất nước bị chia cắt, đời sống nhân dân cực khổ trăm bề.
- HS trả lời theo suy nghĩ.
- Nhận xét tiết học.
Bài sau : Cuộc khẩn hoang ở Đàng Trong.