Giáo án Tiếng Việt bài 1: Từ đơn – từ phức

BÀI 1: TỪ ĐƠN – TỪ PHỨC
I.Mục tiêu:
- Củng cố nâng cao kiến thức về từ đơn,từ phức.
-Rèn luyện thêm kĩ năng về xác định đúng từ đơn,từ phức.
II. Hoạt động dạy học:
1.Kiến thức cần ghi nhớ:
Để tạo câu
Từ đơn: Từ gồm 1 tiếng có nghĩa
Từ phức:Từ gồm 2 hay nhiều tiếng có nghĩa
Từ phức(AB)
Từ đơn(AB)
*Kết cấu chặt chẽ
*Không thể chêm xen
VD:
nhà đá (nhà tù)
cây chanh 
sân bay
nhà đất 
cà chua (quả cà chua)
*Kết cấu không bình thường,trật tự không bình thường
Trật tự xuôi
VD:
mát tay
 ấm đầu
* Căn cứ vào nghĩa
AB có nghĩa X
(X không phải là phép cộng nghĩa)
VD: 
-sách vở gọn gàng ngăn nắp.
 -->Sách vở: tài liệu họctập
-Cậu cứ nói chuyện sách vở.
 -->Sách vở:điều lí thuyếtkhông gắn với thực tế
-Áo dài này rất hợp với cậu.
 -->Áo dài:tên một loại áo
Lưu ý:
Đây là trường hợp 2 đơn vị khác nhau nhưng vỏ âm thanh giống nhau
*Kết cấu lỏng lẻo
*Có thể chêm xen
VD:
nhà (lợp) ngói
quả chanh 
sân gạch
nhà tranh
nhà khách
cà chua (quá)
VD:
Trật tự ngược 
tay mát
đầu ấm
nghĩa A +nghĩa B = nghĩa X
VD:
Em đã mua đủ sách vở.
 -->Sách vở:sách và vở
Áo dài quá.
-->áo rất dài
2.Luyện tập:
Bài 1:
 Dùng dấu gạch chéo tách các từ trong đoạn văn sau:
 Mùa xuân mong ước đã đến.. Đầu tiên ,từ trong vườn, mùi hoa hồng, hoa huệ sực nức bốc lên
Gợi ý: sử dụng các dấu hiệu trên để phân biệt
Bài 2:
 Tìm từ phức có trong các đoạn văn sau đây:
 a, 
 “Tôi chỉ có một ham muốn, ham muốn tột bậc là làm sao cho nướcta được độc lập tự do, đồng bào ta ai cũng có cơm ăn, áo mặc,ai cũng được học hành .”
b,
Xe chúng tôi lao chênh vênh trên dốc cao của con đường xuyên Tỉnh Hoàng Liên Sơn. Những đám mây trắng nhỏ sà xuống cửa kính ô tô tạo nên một cảm giác bồng bềnh huyền ảo.Chúng tôi đang đi bên những thác trắng xóa tựa mây trời, những rừng cây âm âm, những bông hoa chuối đỏ rực lên như ngọn lửa.
Bài 3:
Khoanh tròn chữ cái trước câu có bộ phận in đâm là 1 từ( từ phức), chỉ rõ nghĩa của từng từ:
a, Cánh én dài hơn cánh chim sẻ.
b,Những cánh én lại bay về.
Mùa xuân/ mong ước/ đã /đến./. Đầu tiên/,từ/ trong /vườn,/ mùi/ hoa hồng,/ hoa huệ /sực nức /bốc lên
Từ phức:
ham muốn,tột bậc,làm sao, độc lập, tự do,đồng bào, học hành
Chúng tôi, chênh vênh, Hoàng Liên Sơn, ô tô, tạo nên, cảm giác, bồng bềnh, huyền ảo,trắng xóa, mây trời, âm âm, hoa chuối, đỏ rực
a, Cánh én dài hơn cánh chim sẻ.
b
 Những cánh én lại bay về.
c,Cánh gà nướng rất ngon.
d,Một chị đứng sau cánh gà để xem
e,Tay người có ngón ngắn ngón dài.
g,Những vùng đất hoang đang chờ tay người đến khai phá.
Bài 4:
Bộ phận in đậm trong câu nào là từ phức:
a,Lá ngô quắt lại, rủ xuống.
b,Người chạy đi,kẻ chạy lại.
c,Xe đang chạy xuống dốc.
d,Bánh dẻo lắm bà ạ.
e.Mua cho cháu một cái bánh dẻo bà nhé!
g,Bà làm bánh dày quá , ăn không ngon.
h,Mẹ mua cho con một cái bánh dày.
i,Con thích ăn bánh nướng hơn.
k,Con nướng bánh mẹ nhé!
c,Cánh gà nướng rất ngon.
d
 Một chị đứng sau cánh gà để xem
e,Tay người có ngón ngắn ngón dài.
g
 Những vùng đất hoang đang chờ tay người đến khai phá.
Bộ phận in đậm trong các câu sau là từ phức:
a,e, h,i
Bài 5:
Nghĩa của từ “ăn ở”có gì khác so với của cặp từ đơn tương ứng “ăn”,”ở”
3.Bài tập về nhà:
Bài 6:
Tách từng câu trong trong đoạn văn thành các từ:
a, Giữa vườn lá xum xuê xanh mướt còn ướt đẫm sương đêm,có một bông hoa rập rờn trước gió.màu hoa đỏ thắm,cánh hoa mịn màng khum khum úp sát vào nhau như còn ngập ngừng chưa muốn nở hết.Đóa hoa tỏa hương thơm ngát.
Lưu ý:
các từ “sương đêm”,”cánh hoa”,”tỏa hương”có thể xem là một từ phức
b,Nước Việt Nam xanh muôn ngàn cây lá khác nhau. Cây nào cũng đẹp,cây nào cũng quý. Nhưng thân thuộc nhất vẫn là tre nứa. Tre Đồng Nai, nứa Việt Bắc, tre ngút ngàn Điện Biên Phủ...
“Ăn ở” không chỉ là ăn và ở mà là sinh hoạt nói chung
“Ăn ở”còn có nghĩa là cư xử
a, Giữa/ vườn/ lá/ xum xuê /xanh mướt/ còn /ướt đẫm /sương/ đêm/,có/ một /bông hoa/ rập rờn/ trước/ gió/.màu/ hoa/ đỏ thắm,/cánh /hoa /mịn màng/ khum khum/ úp/ sát/ vào /nhau/ như/ còn/ ngập ngừng /chưa /muốn/ nở/ hết./Đóa hoa /tỏa /hương /thơm ngát./
b,Nước /Việt Nam /xanh /muôn ngàn /cây lá/ khác nhau./ Cây/ nào/ cũng /đẹp,/cây /nào /cũng /quý./ Nhưng /thân thuộc /nhất /vẫn /là/ tre nứa./ Tre /Đồng Nai,/ nứa /Việt Bắc,/ tre /ngút ngàn /Điện Biên Phủ.../